Yapay Zeka: Hızdan Başka Ne Var ki!

Bu günlerde dikkatimizi yoğun bir biçimde "Yapay Zekâ" güzellemeleri çekiyor. Hız, kolaylık, tasarruf, güvenlik, güvenilirlik, hatasızlık, kesinlik gibi kilit kelimeler ile bu işin insanlara sunumu harika bir biçimde yapılıyor. Bu konuda yazdığımız bir yazı sonrasında İnternet ortamında bir gazetede röportaj formatında bir reklam yazısına denk geldik. Bu yazıyı büyük bir merakla ve büyüdükçe büyüyen sorular ile okuduk. Soruların çıktığı noktalara işaret koyup, yapabildiğimiz kadar soruları peşinen altlarına ekledik.

Peki diye başlayan bu sorular çoğaldıkça çoğaldı ve ayrı bir yazı olacak büyüklüğe vardı. Hem, sorular ile birlikte ilgili yazıyı burada paylaşmayı hemde sorular yazısını ayrı bir sayfada paylaşmayı işe yarar bularak planlamayı bu biçimde yaptık. Aşağıda okuduğumuz yazıda, oluşan soruların ayrı bir yazıya dönüşmüş hali bulunacaktır. Yazının en altında ise bu sorulara yol açan açıklamalar yer almaktadır. İyi okumalar dileriz.

Yetenekleri artan Yapay Zeka, işleri hızlanan işverenler, kesin kararlar alan her ikisi! 

Yetenekleri gerileyen insanlık, hıza kurban giden insanlık, kesin kararlara maruz kalan insanlık!

Bu gelişmelerin nereye varacağını kestirmek istersek nasıl bir sonuca varabiliriz? Bu kadar kısa bir yaşam sürecinde başa çıkılamayan bu hız, yetenekleri azalan insanlık ve geri dönüşü olmayan kararlar neticesinde insan, hangi ara yaşamın keyfine varacak, insan olmanın tadını çıkaracak?

Daha verimli ve daha güvenli bir hayat sürebiliyoruz iddiasının gerçek hayattaki karşılığı nedir? Her tarafı güvenlik duvarları, kameralar, şifreler vd ile örülü bir hapishane mi; Yoksa güvenli, özgür, rahat, keyifli açık şehirler, açık evler, açık dükkânlar mı? Binlerce kilidin, binlerce şifrenin, binlerce aracın, binlerce şüphenin tutsağı insanlık mı? Birbirine güvenen, kilide, şifreye ihtiyaç duymayan bir insanlık mı? 

Kolaylık denilenler hayatı daha da zorlaştırıyor mu? Güvenlik denilenler hayatı daha da tehlikeli bir hale mi getiriyor? Niye kendimizi, toplumumuzu, yaşamlarımızı güvensiz addedip bunu cihazlar üzerinden kendi gardiyanımızı, kendi hapishanemizi, kendi güvensizliğimizi yaratıp üstüne üstlük birde buna para verip, buna mahkûm bir düzen kurmaya çabalıyoruz ki? Neden birbirimize güveni tesis edip, kendimizi bu cendereden, bu yabancılaşmadan, bu tutsaklıktan alıkoymuyoruz?

Hep daha hızlı, daha hızlı, daha hızlı şeklinde öncelleme yapıyoruz. Niye daha hızlı, daha hızlı, daha hızlı olmak durumundayız? Daha hızlı olmanın sonu nereye varıyor? Daha hızlı olmanın zorunluluğu neye dayanıyor? Bu hızın bir sonu var mı? Hız mecburiyeti, hız fetişizm bize nelere mal oluyor, neleri kaçırıyoruz? 

İnsanların en hassas olduğu yerlerden sağlıktan örnek veriliyor. Hala hızlı olmak hastalıkları azaltıyor mu, tedavileri kesin bir sonuca mı ulaştırıyor? Yoksa, hayatı bir mezbahaneye mi çeviriyor? Hızla hasta ol, teşhis konsun, tedavi ol, ve çekil kenara. 

Hızın hayatımızdan götürdükleri nedir? Bu kadar hızlı yaşam, yaşam mı? İnsan hangi hızdan sonra insanı yanlarını, dünyevi olanları yitiriyor? İnsan limitli olan yaşamını bu hıza neden kurban etmek zorunda kalıyor? Hastalıkta, sağlıkta, yaşamda ölümde, başarı da başarısızlıkta insana özgü, dünyevi yaşama ait olanlar; Bunları hıza bağlı kılıp, Yapay Zekâya kattığımızda insan ne kadar insan, dünya ne kadar dünya kalabilecek?

Kamu güvenliği artıyor iddiası karşısında; Kamusal alan her yer olmuyor mu? Suç her an, her yerde, her şekilde, herkesçe işlenme ihtimali olan ve bu ihtimal ile aynı kapsamda tedbirler alınan bir duruma girilmiyor mu?

Daha şimdiden 12 Milyar doları bulan bu Pazar tam anlamı ile hegemonyasını kurduğunda kaç trilyon dolara ulaşacaktır? Bu tutarı kimler nasıl ödeyecek ve bu tutarlar kimlerin kasasına gidecektir? Ve en önemlisi bu maliyet hangi noktada, sağladığı avantajları aşıp yük olmaya başlayacaktır? 

Bu sistemin kontrolü kimde, kimlerde olacaktır? Bu sistem ne kadar süre insan kontrolünde kalacaktır? Bu konudaki senaryolar nedir?

İşleri, uğraşları, sorumlulukları ve kendine duyulan güven duygusu sürekli azalan; Bununla birlikte bu azalmaya bağlı olarak gelişme ihtiyacı, zorunluluğu kalmayan bir insan bırakın ilerlemeyi, gerileme sürecine girerken; Öte yandan her geçen gün yetenekleri, yaptıkları, sorumlulukları ve kendine olan güven duygusu artan Yapay Zeka karşısında bu “Üstünlük” konusu nasıl sorun olmayacak? 

Yapay Zeka konusu övülürken, anlatılırken bile İnsana karşı “Üstün” yanları parlatılıp, insanın zayıflıkları negatif bir seçim kriteri olarak sunulurken, insan nasıl bu üstünlüğünü koruyabilecek? 

İnsan hayatını sürekli kolaylaştırmaya yönelik bu propagandanın neticeleri nelerdir? Gerçekten de insan hayatı kolaylaştıkça, kolaylaşıyor mu? Yoksa her kolaylık peşinden kat be kat zorluklar mı getiriyor? Kolaylaştırmanın amacı/limiti nedir? Neden durmadan insan hayatını kolaylaştırmaya çabalıyoruz?

Sonuç olarak Hız, hız, hız denilip insanlık soluksuz bir yaşama mahkûm edilmek isteniliyor. “Kolaylık” denilerek tüm işleri/uğraşları elinden alınıp cihazlara bırakılıyor. Hatasızlık/kesinlik deniliyor tüm karar alma/sorumluluk yükleme yetileri güvensiz addedilip yapay zekâlara devredilmek isteniliyor. Peki bu noktada şu soruların bir yanıtı var mıdır:?

Hız avantajları ile güzel anlatılıyor; Ancak hızın dezavantajları nelerdir, zararları nelerdir biliniliyor mu? Biliniliyorsa açık bir şekilde insanlığa anlatılıyor mu? Bu konuda ne gibi tedbirler alınıyor? Hızın avantajları hangi noktada dezavantaja dönüşmeye başlıyor? Hızın dezavantaja dönüştüğü noktada ne yapılıyor/ne yapılması planlanıyor? Hıza ayak uyduramayan/hızlanmak istemeyen insanlığı ne gibi olumsuzluklar bekliyor? Hız bir tercih mi/zorunluluk mu?

Ayrıca bu hızın bizi nereye vardıracağı belli mi? Varacağımız yer isteyeceğimiz bir yer mi? Varacağımız noktada kimlerle ne durumda olacağız? Varacağımız noktada kendimiz ne kadar olabileceğiz? Bu hız ile neleri kaçıracağız/nelerin farkına varamayacağız? Bu hız ile ne zaman çocuk olabileceğiz/ne zaman çocuklarımızı sevebileceğiz? Bu hız ile ne zaman hata yapıp/ne zaman yanlışların tecrübesini yaşayacağız? Bu hız ile ne zaman birbirimize yakın olup/birbirimiz anlayabileceğiz? Bu hız ile ne zaman kendimiz olup/kendimize bakabileceğiz? .....

Kolaylık amacını aştı mı? Kolaylık insanlara bir artı değer katma çizgisini yitirdi mi? Kolaylık insanları miskinliğe, sorumsuzluğa, yeteneksizliğe, gerilemeye yönelten bir hal almadı mı? Kolaylık güdüsü ile insanlık, beceriksiz, işlevsiz yığınlara dönüşmeye başlamadı mı? Kolaylık bir iyilik mi/kötülük mü? Kolaylık bir ilerleme mi/gerileme mi sağlıyor? Kolaylık artık insanlığı kemiren bir hastalığa dönüşmedi mi?

Tüm bu hız, kolaylık, hatasızlık, keskinlik sonucu ortaya çıkan boş zaman, enerji, mali imkânlar nasıl değerlendiriliyor? Boş zamanı olan insanlık, enerjisi kalan insanlık, parası artan insanlık bunları ne yapıyor olacak? 

Bu artılar daha iyiye, daha ileriye yönelik olumlu gelişmelere vesile mi oluyor; Yoksa embesil, sorumsuz, yetkisiz ve beş parasız bir kuşak mı doğuyor? Gidişat buraya doğru ise artık sadece bir yığına dönüşecek olan bu kitlelere nasıl bakılacak? Nasıl kontrol altında tutulacak? Nasıl bir işleve uygun bulunulacak?

Ve en önemlisi kazanılan bu hız, kolaylık, hatasızlık gibi artıların, kişilere, kurumlara, devletlere çok önemli tasarruflar sağlayacağı, en öne çıkarılıp tabiri yerinde ise gözlerimize sokulmakta: Peki bu dönüşümün maliyeti ne olacak? Bu maliyeti kimler nasıl karşılayacak? Bu işin kazancı ne olacak/kimlere gidecek? İnsanlığın hangi tasarrufları elinden alınıp bu yeni tarafa sunulacak? Kazanç olarak sunulan bu artılar nerede/nasıl/kim tarafından/hangi amaç için kullanılacak?

Onca cevap bekleyen bu soruların sorulup, insanlığı genel yararına cevapları sunulursa/bulunursa Yapay Zeka ve benzerleri tabii ki başlangıç gayelerine uygun olarak yararlı gelişmeler sunacaktır. 

Ancak ve ancak bir kez daha söylemek isteriz ki elinden alınan her iş/uğraş; irade/karar alma yetkisi/sorumluluk alanları yerine, benzerleri ve/veya daha üst düzeyleri konulmadıkça, bu ve benzeri ilerlemeler bırakın insanlığa faydayı, insanlığın azabı olacaktır. İnsanlık kendi eli ile kendi hapishanesini, kendi gardiyanını hazırlayıp kendi esareti kararını veren hakimi olacaktır. Bu kararda onun son hakimlik anı olup, sonrasında kendi yarattığı hakimlerin esaretinde yeni yaşamına devam etmeye mecbur bırakılacaktır.

İlgili Yazıdan bu yazıya teşvik eden kısımlar

Yeteneklerimiz artıyor, işlerimizde hızlanıyoruz, daha kesin kararlar veriyoruz ve özellikle halk sağlık ve emniyet gibi kamusal konularda hızlı ve etkili sonuçlara varıyoruz.

Yapay zekânın sağladığı kolaylıklar sayesinde daha verimli ve daha güvenli bir yaşam sürebiliyoruz.

Örneğin, sağlık kuruluşları hasta bakımını iyileştirmek, toplum sağlığı sorunlarına hızlı yanıtlar vermek ve sağlık maliyetlerini düşürmek için yapay zekâya dayalı çözümler kullanmaya başladılar.. Bu çözümler tüm hastaneye hatta tüm sağlık sistemine yayıldığı zaman, veri güvenliği eksiksiz olarak sağlanmış oluyor ve sürekli gelişen ve öğrenen sistemlerle sağlıkta daha kesin kararlar alınabiliyor.

Kamu güvenliği artıyor, suçlar azalıyor, kamu/iş dünyası ilişkisi daha sağlam hale geliyor, altyapı ve sürdürülebilirlik çalışmaları güçleniyor böylece vatandaşlara dünya standartlarında hizmetler sunuluyor. Yönetimler, sorunlar oluşmadan önce bunları daha rahat öngörebiliyor ve kamu işlerini proaktif olarak hızlı kararlarla yönetebiliyor. Kaynakların verimli kullanılmasında büyük rolü olan yapay zekâ çözümleriyle yönetimler güçlü, esnek ve bütçe dostu araçlara kavuşuyor. Finansal operasyonlar daha düzenli ve kesintisiz hale geliyor. Tüm bunlar sayesinde, kamu yöneticileri bilinçli kararlar alarak güçleniyor. Aynı zamanda, vatandaş memnuniyeti artıyor, karmaşaların önüne geçiliyor ve belediyeler hızlı yatırım getirisi sağlıyor.

Önümüzdeki yıl, 12,5 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşan yapay zeka pazarı global ekonomiye yön verecek. Dijital projelerin gelecek yıl itibarıyla %40'ı yapay zekâ tabanlı olacağı öngörülüyor. 2020'de kamu personelinin %15'i otonom işleri bilgisayarlara ve akıllı sistemlere devredecekler.

Yapay zekâ, insandan üstün bir varlık oluşturmak için değil, insanın hayatını kolaylaştırmak için geliştiriliyor.”