İyiturks Bilim: Kenan Şahin

Türk işadamı Kenan Şahin, Aydın’da doğmuş. Yedi kardeşin altıncısı. Daha sonra DP milletvekilliği yapmış işadamı babayla ev kadını bir annenin oğlu. İlkokul eğitimini Köy Enstitüsü mezunu öğretmenlerden almış. Çoğu kadın olan hocalarının onları teoriyle boğmadığını, pratiği de öğrettiğini söylüyor: “Bir gün matematik öğrenirdik, bir gün okulun çatısını tamir ederdik.”

1952’de babasının isteğiyle başladığı Robert Kolej’de ‘taşra’dan gelen biri olarak İstanbulluları geçmenin onun için çok önemli olduğunu anlatıyor. Orta 3’teyken AFS programıyla California’da bir ailenin yanına gitmiş, Amerikan tarzı hayatı orada öğrenmiş. O yıl (1957) Sputnik’in fırlatılışını evinin çatısından izlediğini hatırlıyor. Teknolojiye ilgisini perçinleyen bu olay ona sınırları aşabileceğini hatırlatmış.

1982’de küçük bir sermayeyle kurduğu bilgisayar sistemleri firması Kenan Systems’ı 1999’da Lucent  Technologies firması 1.48 milyar dolara satın almış, Şahin de firmanın yazılım ürünleri grubunun genel müdürü olmuştu. Parasının 100 milyon dolarını eski okulu Massachusetts Institute of Technology’ye (MIT) bağışlaması ABD’de olay olmuştu. Çünkü bu, o trihe kadar yapılan en yüksek bağıştı. Eski ABD Başkanı Bill  Clinton’ın 2000’de Türkiye ziyareti sırasında TBMM’de yaptığı konuşmada, ondan söz etmesi tesadüf değildi. Son ödülü bahane edip Şahin’e bu masal gibi hayat hikâyesini sorduk...

ABD’ye ilk adımı nasıl attınız?

İkinci sınıfta, Robert Yüksekokulu’nda öğretilmeyen endüstri mühendisliğiyle ilgilenmeye başladım. O dönemki başkanvekili Dr. Hazen aynı zamanda MIT’de profesördü. Yatay geçiş başvurusu yaptım ve dünya çapında kabul edilen 20 öğrenciden biri oldum. Burs kazanıp gittim. O dönemde döviz sıkıntısı vardı. Sınavı geçmeme rağmen elime geçen sadece 50 dolardı. Küçük bir çanta ve 50 dolarla Amerika’nın yolunu tuttum. Üçüncü sınıfta başladığım MIT’de çok başarılı oldum, tam burs kazandım. 1963’te diplomamı aldım ve doğrudan MIT’de doktora programına kabul edildim. 1968’de doktorayı bitirince orada öğretmenliğe başladım. Türkiye’ye dönme isteğim hep vardı. 1969’da öğretmenlik için Robert Yüksekokulu’na döndüm ama bir yıl sonra okulun kapanacağını öğrendim. MIT geri çağırdı, ben de Türkiye’ye kendimi bir yıl daha geliştirip dönmeye karar verdim. Ama her kesin dönüş denememde bir krizle karşılaştım, sonunda da ABD’ye yerleştim.

Kenan Systems’ı nasıl kurdunuz? Bugün teknolojinin her alana hâkimiyeti şaşkınlık verici bir noktada, o dönemde durum nasıldı?

1982’de MIT’deyken 1000 dolarla bilgisayar sistemlerindeki fikirlerimi gerçekleştirebileceğim küçük bir firma açmayı denedim. Biraz şans, biraz da çevrem sayesinde 1986’ya kadar çok başarılı oldu. Firmayı büyütmek çok zordu çünkü başarısından emin olmadığım için kredi almak istemiyordum. Çocukluğumda gözlemlediğim babamın ticaret deneyimleri çok yardımcı oldu. Yine onun anlattığı Nasreddin Hoca fıkralarındaki kıssadan hisseler iş hayatındaki bazı problemlerde yol gösterdi. 1986’da tüm profesyonel görevlerimden çekilip enerjimi iş hayatına adadım.

Kenan Systems’ı sattıktan sonra Tiax’ı kurdunuz. Onu da belli bir seviyeye getirip satacak mısınız?

2001’de Boston’a, akademik kariyere ve kısmi emekliliğe döndüm. 2002’de ABD’nin en eski teknoloji şirketi Arthur D. Little Inc. iflas etmişti. Kurduğum küçük şirket Tiax, bu teknoloji malzemelerini ve laboratuvarı satın aldı, 200 teknoloji uzmanını da işe aldı. Böylece üstün başarılı mühendislere ve bilim insanlarına sahip büyük bir teknoloji geliştirme şirketine dönüştü. Planım enerji teknolojileri alanında yenilikler üreten bir firma olarak devam ettirmek.

Türkiye’yle bağlarınız var mı hâlâ, gelip gider misiniz?

Tabii, çok kuvvetli bağlarım var. Eşim ve ben Türkiye’de doğayı çok seviyoruz. Tırmanıyoruz, kayıyoruz, sık sık Bodrum’a ya da Kapadokya’ya gidiyoruz. Çocuklarım ve torunlarım da Türkiye’ye bayılıyor. Aydın, İzmir ve İstanbul’da harika akrabalarım var, her gidişimizde mutlaka görüşürüz. 1961’den beri neredeyse kesintisiz olarak Amerika’da yaşamama rağmen, dile giren yeni kelimeler hariç Türkçem çok iyidir. Eşimin de Amerika’daki ve İngiltere’deki akrabaları Türkiye’ye geldiler ve çok mutlu hatıralarla ayrıldılar. (Kaynak:1)

İnternetin keşfine yardımcı oldu

Şahin yapay zeka konusunda çalışmaya başlar. 1965 - 67 yıllarında bilgisayar ile yakından ilgilenen Şahin, bu alanda önemli buluşlara imza atar. Şahin yaptığı araştırmanın özetini şöyle anlatıyor; "Ben o zamanlar modül diyordum - makro bilgisayar henüz ortaya çıkmamıştı. Dinamik bir şekilde makinelerin birbirleriyle konuşabilmesi ve aralarında işbirliği yapabilmesi. Onunla ilgili buluşlarım oldu. Patentlerim oldu. O zaman internet yoktu ortada ama ona çok benzer buluşlardı. İlk interneti bulan bir kuruluş vardı. Benimle de görüştüler, onlar '7, 8, 10 bilgisayarı biraraya getireceğiz sen ise milyonlardan bahsediyorsun' demişlerdi" diyor.

Türkiye buluş lideri olabilir

Şahin'in inovasyon (buluş) kavramı ile ilgili çok ciddi projeleri bulunuyor. Bu kavramın artık Türkiye'de de kullanılmaya başlandığına dikkat çeken Şahin, "Matbaanın bulunması çok şeyleri değiştirdi. Buharlı makineler, bugün bilgisayarlar. Bunların hepsi dünyayı değiştiriyor. İnovasyonun kendisi bir bilim sahası olmaya başladı".

Şahin, Türkiye'de inovasyon klinikleri kurmak istediğini belirterek: "Dünyanın her yerinde pırıl pırıl, heyecan dolu bir şeyler yapmak isteyenler var. Türkiye'de 80'e yakın üniversite var, her birinde yeni fikirler ortaya çıkıyor. Bunların hayata geçirilmesi dünya için önemli. Benim arzum Türkiye'nin bu sahada liderlik gösterebilmesi. Avrupa'da bilgi geliştirilmesi için birçok yatırımlar yapılıyor. Tatbikat değil bilgi geliştirme."

Türkiye'de bu konuyla ilgili bir konferans kurmak istediklerini belirten Şahin, "Amerika'da Consultant Competetiveness isminde bir kurum var. Burada 50 üniversitenin rektörleri vardır. 50 tane firmanın CEO'ları buraya üyedir. TÜSİAD'ın ve Sabancı Üniversitesi'nin teşvikiyle bir benzeri burada kuruldu. Önümüzdeki yıl hem Türkiye'yi, hem Yunanistan'ı yani Ege Bölgesi'ni kapsayan bir konferans kuracağız" diye konuşuyor.

Ön tatbikat yapmanın Türkiye'ye zaman kazandıracağını iddia eden Şahin bu konuda somut adımlar da attı: "İnovasyon Tatbik Merkezi kurmak üzereyiz. Üniversitelerde bu konunun mühendislik bölümlerinin açılmalı. Buluş mühendisleri yetiştirebiliriz. Türkiye'de 5 - 10 - 20 kişilik firmalar, kurmak gerekiyor. Dünyanın her yerinden fikirleri buraya alıp geliştirip sonra başkalarına verebiliriz. Kısmen Japonya'nın 1960 - 70 - 80 yıllarında yaptığını yapmalıyız."

Prof. Kenan Şahin halen MIT'nin yönetiminde, Boston Bilim Müzesi'nin yönetiminde, Boston Güzel Sanatlar Müzesi'nin yönetiminde, Boston Senfoni orkestrası'nın yönetiminde ve Amerikan Saha Hizmetleri Kurumu'nda görev alıyor. Halen üniversitede araştırmalar yürüten Şahin, 1999 yılında kurduğu Kenan Systems şirketini dünyaca ünlü Lucent Technologies şirketine sattı ve daha sonra Lucent'in yazılım bölümü olan Bell Laboratuvarları'nın başkan yardımcısı oldu. 2003 yılında MIT'ye 100 milyon dolar bağışlayan Şahin, Dünya Ekonomik Forumu tarafından 2003 yılında Dünyanın Teknoloji Öncüsü 40 kişi arasında gösterildi. Şahin 2003 yılında 100 yıllık bir firma olan ve 2002 yılında iflas eden Arthir D' Little şirketinin ar - ge departmanı olan bölümü alarak TIAX LLC firmasını kurdu ve şu anda da bu şirketi yönetiyor. Şahin eşi Andrea Şahin ile Boston'da yaşıyor. (Kaynak:2)

Adı Kenan Şahin. Ona Amerika'da ‘‘Türk Bill Gates'i’’ diyorlar. Bilgisayar dünyasının son milyarderi Kenan Şahin, ‘‘Kenan Systems’’ adlı şirketini geçenlerde iletişim dünyasının dev şirketi Lucent Technologies'e 1.5 milyar dolara (yaklaşık 525 trilyon TL) satarak tüm dikkatleri üzerine çekti.

Kenan Şahin, bizi kapıda karşılıyor. Yüzünde güleç bir ifade, ses tonu yumuşak, davranışları içten ve alçak gönüllü. Çay kahve ikramı için gözden kayboluyor. On dakika sonra iki elinde taşıdığı kağıt bardaklarda yanımıza geliyor ve mahçup bir ifadeyle gecikmesine açıklık getiriyor:

- Kusura bakmayın, bizde çay ve kahveci yok. Benim sekreterim de yok...

Zenginin çok çeşidini gördük ama Kenan Şahin farklı. Aydın doğumlu Şahin'in Amerika'da en zengin Türk olduğu kesin. Paranın yanı sıra ilim irfan, akademik kariyer ve şöhret, hepsi Kenan Şahin'de var. Oysa konuğuna kahve ikramını bile kendisi yapıyor. Sekreterinin sekreteri olan alıştığımız zenginlere hiç benzemiyor Kenan Şahin. Bıyığı henüz terlemiş, ayağında bluciniyle yeni mezun personeli dahi yanından geçerken ona ‘‘içtenlikle ‘‘Merhaba Kenan’’ diye ilk adıyla sesleniyor.

Bilgisayar Yıldızı

Bankacılık, finans, iş ve ticaret áleminin saygın gazetesi The Wall Street Journal'ın bir editörünün ‘‘Gözümüzden kaçan cevher’’ dediği Kenan Şahin, bilgisayar dünyasının son yıldızı. Büyük bir süratle gelişen bu sektörde Kenan Şahin ayarında bilim adamı da pek yok:

‘‘Aydın Cumhuriyet İlkokulu'ndan sonra 1952'de İstanbul'da Robert Kolej'de okudum. Mühendis olduktan sonra ABD'ye geldim. MIT'de (Massachusettes Institute of Technology) mühendislik ve işletmecilik bölümlerini bitirdim. MİT beni doktora programına aldı. Mezun oldum ve profesörlüğe kabul edildim. Bu arada bilgisayarların birbirine bağlanma sistemlerini geliştirerek dünyanın çeşitli yerlerinden patentler aldım. 1968'de Türkiye'ye dönerek Robert Kolej'de öğretim üyeliğine başladım. İki yıl sonra 1970'te Amerika'ya döndüm...’’

Şirket Kuruyor

MİT'te işletme öğretim üyeliği sırasında Kenan Şahin ‘‘En İyi Öğretim Üyesi’’ seçiliyor. Her yerden öğretim üyeliği teklifi alan Kenan Şahin, MIT'in yanı sıra Amhurst, Harvard, Sloan School of Management gibi ABD'nin en ünlü üniversitelerinde dersler veriyor. 1982 yılında Aydın doğumlu profesör 1000 dolar sermaye ile ‘‘CMD’’ adlı bir şirket kuruyor:

‘‘İlk elemanlarımı MIT'ten aldım. Kısa zamanda Citibank, US West, AT&T, Bell Atlantic gibi şirketlere bilgisayar programları hazırlamaya başladık. İşler büyüyünce profesörlüğü bırakıp 1985'te şirketimi geliştirmeye koyuldum...’’

Dünyaya Açılış

Kenan Şahin, MIT'in iki eski rektörü Howard Johnson ile Jerome Wiesner'i ve Bell Laboratories Direktörü Prof. A. David'i şirketine baş yönetici olarak alıyor. ABD eski başkanları Kennedy, Johnson ve Richard Nixon'ın'ın bilim danışmanlığını yapmış bu yöneticilerin isteği üzerine ‘‘CMD’’ adını 1989'da ‘‘Kenan Systems’’ olarak değiştiriyor:

‘‘1986-1994 arasında yavaş ama sağlıklı büyüdük. 30 kişilik firmamız, 1991'de 90 kişiye çıktı. US West, AT& T, British Telecom, Bell Atlantic ve French Telecom, AOL, Siemens AG müşterilerimiz arasına girince piyasanın ilgisini çektik. Amerika dışında ilk ofisimizi 1992'de Londra'da açtık. Arkasından Paris, Münih, Madrid, Singapur ve Sidney'de ofisler açtık. Şimdi 800'ü aşkın elemanımız var. Hemen hepsi Harvard, Yale, MIT, Oxford ve Cambridge mezunu gençler...’’

ABD'nin en büyük 5 şirketinden biri olan telekomunikasyon devi Lucent Technologies, software sahasına girmek için ‘‘Kenan Systems’’e gözünü dikiyor. 136 bin çalışanıyla piyasa değeri 150 milyar dolar olan Lucent, Kenan Systems'in sağlıklı gelişmesini, 4 yıl içinde cirosunun katlanarak büyümesini dikkate alarak Kenan Şahin'e birleşme teklifinde bulunuyor:

‘‘Bağımsız maliyeciler, bizim şirketin 3 milyar dolar değerinde olduğunu bildirdiler. Ama ben Kenan Systems'i aynı alanda bir numara haline getirecek şirketin Lucent olduğunu göz önüne alarak 1.5 milyar dolarlık tekliflerini kabul ettim. Şirketimi devrettim, ama Kenan Systems adı altında gene baş yönetici benim. Lucent'in 5 bin araştırmacısı olan Bell Laboratories'in üç başkan yardımcılığından birini de üstlendim. Bu çok önemli, şeref verici bir unvan...’’

Trilyonerin itirafları

• Paracı değilim. Lüks araba ve evlerde gözüm yok.
• 500 dolarık ceket almam, daha ucuzuna bakarım.
• Ofisimde sekreterim olmadığı gibi evimde hizmetçi ve aşçım da yok.
• Alışverişimi kendim yaparım.
• Çanta ve bavulumu kendi taşırım.
• Şoförüm de yok. Tek lüksüm Mercedes ML 320 arabam.
• Ivır zıvır şeylere para harcamam.
• Pek çok düşüncemi babamdan aldım. Çok dürüst ve insanlara düşkün bir adamdı.
• Mevki ve para insanların düşüncesini değiştiriyor. Buna engel olmak için şirketime dışarıdan yönetici getirdim. Aldığım maaşı onlar tespit ediyor.
• Tek hobim yürümek ve seyahat.
• ABD'nin en önemli bilgisayar programları üreticisi olmak istiyorum.
• Bir vakıf kurup başta Türk gençleri olmak üzere yetenekli öğrencileri okutmak istiyorum. (Kaynak:3)

    Kaynak1:Radikal

    Kaynak 2: Milliyet

    Kaynak 3: Hürriyet